Κάθε τόσο, ένας γρίφος εμφανίζεται στο διαδίκτυο που υποτίθεται ότι σας λέει αν είστε ψυχοπαθής ή όχι.
Υπάρχουν πολλά παρόμοια “τεστ”, αλλά εδώ θα εστιάσουμε στα δύο σχετικά πιο διάσημα εξ’ αυτών.
Το πρώτο είναι μια ιστορία δολοφονιών και κηδειών:
“Κατά τη διάρκεια της κηδεία της μητέρας της, μια γυναίκα συναντά έναν άντρα που δεν τον είχε ξαναδεί. Της αρέσει πολύ και με την μία τον βλέπει σαν τον άντρα των ονείρων της. Ωστόσο, η τελετή τελειώνει και εκείνη δεν ζήτησε ποτέ το όνομά του ή τον αριθμό του, αλλά ούτε και κάποιον που να τον γνώριζε. Έτσι, έμεινε χωρίς να ξέρει ποιος ήταν και πώς να επικοινωνήσει μαζί του. Λίγες μέρες αργότερα, η γυναίκα σκότωσε την ίδια της την αδερφή. Γιατί την σκότωσε”;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να απαντήσετε σε αυτήν την ερώτηση, αλλά αν προτείνετε ότι οφείλεται στο ότι η κοπέλα πίστευε ότι ο άντρας θα εμφανιζόταν και στην επόμενη κηδεία της οικογένειας, το… πόρισμα είναι πως είστε λίγο ψυχοπαθής.
Ο δεύτερος γρίφος, ο οποίος στην πραγματικότητα προέρχεται από ένα επίσημο ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιείται σε πολλές μελέτες, περιλαμβάνει μια μάχη μεταξύ της ατομικής διάσωσης και του ευρύτερου καλού. Μια αξιολόγηση του ωφελιμισμού.
Έχει ως εξής:
“Ένα βαγόνι τρένου κινείται ανεξέλεγκτα στις ράγες και όπως πάει πρόκειται να σκοτώσει πέντε ανθρώπους. Εσείς στέκεστε σε μια πεζογέφυρα δίπλα σε έναν μεγαλόσωμο άνθρωπο που σας είναι άγνωστος. Το δικό σας σώμα είναι πολύ ελαφρύ για να σταματήσει το τρένο, αλλά αν σπρώξετε τον ξένο στις ράγες μπροστά από το επερχόμενο βαγόνι, τότε θα σκοτωθεί μόνο αυτός, αλλά θα σωθούν τα άλλα πέντε άτομα, διότι το βαγόνι θα σταματήσει. Θα σπρώχνατε τον άγνωστο στις ράγες”;
Αν σπρώξετε το άγνωστο άτομο στον θάνατό του, τότε μάλλον είστε λίγο… ψυχοπαθής. Ακόμα κι αν έτσι σώζετε περισσότερους ανθρώπους, εξακολουθείτε να διαπράττετε φόνο.
Το πρόβλημα έχει ως εξής: η ψυχοπάθεια, μια διαταραχή προσωπικότητας που εμπίπτει σε ένα ευρύτερο φάσμα, ΔΕΝ μπορεί να οριστεί απαντώντας σε μία και μόνο ερώτηση, ή ακόμα και σε μία έρευνα.
Ο πρώτος γρίφος με την κηδεία έχει απομυθοποιηθεί επιμελώς αρκετές φορές στο παρελθόν και δεν είναι απολύτως σαφές από πού προήλθε.
Ο δεύτερος γρίφος έχει χρησιμοποιηθεί σε μελέτες και έχει κάποια αξία, αλλά κανένας ακαδημαϊκός δεν θα μπορούσε ποτέ να ισχυριστεί ότι μια και μόνο ερώτηση είναι αρκετή για να αποκαλύψει τους ψυχοπαθείς ανάμεσά μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλές τέτοιες ερωτήσεις χρησιμοποιούνται από ερευνητές για να πάρουν απλώς μια ιδέα για το πόσο ψυχοπαθής μπορεί να είναι κάποιος ή όχι, αλλά ακόμα και τότε, αυτό δεν προσδιορίζει σωστά έναν ψυχοπαθή.
Αναρωτηθείτε: τι πιστεύετε ότι είναι ένας ψυχοπαθής; Ένα δολοφονικό, βίαιο, ασυνείδητο τέρας, σωστά; Βασικά, δεν είναι έτσι!
Ο κάπως “μυθιστορηματικός” τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται συχνά ο όρος “ψυχοπαθής” σε ΜΜΕ και σινεμά υπονοεί ότι αυτός είναι πράγματι ο ορισμός, αλλά αυτό δεν είναι καθόλου αλήθεια.
Η ψυχοπάθεια συχνά ορίζεται με διφορούμενους τρόπους και οι λεπτομέρειές της συζητούνται ακόμα έντονα μεταξύ των ειδικών.
Ο Craig S. Neumann, καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Βορείου Τέξας, εξήγησε πρόσφατα ότι αν και η ψυχοπάθεια είναι σίγουρα πραγματική, δεν είναι τόσο απλή όσο μια επιλογή ναι/όχι για τους ανθρώπους. Σχεδόν σίγουρα πρόκειται για μια ποικιλία χαρακτηριστικών, όχι μόνο για ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό.
“Παρά την απεικόνιση των ψυχοπαθών σε ΜΜΕ και σινεμά και την αντίληψη του ευρύτερου κοινού για τον ψυχοπαθή ως ενός φαινομενικά απάνθρωπου ατόμου και εντελώς διαφορετικού με τους περισσότερους ανθρώπους, τα εμπειρικά στοιχεία από μελέτες μεγάλης κλίμακας δεν δείχνουν κάτι τέτοιο. Δεν πρόκειται για μια ξεκάθαρη κατάσταση όπου κάποιος είτε έχει τη διαταραχή είτε δεν την έχει”, ισχυρίζεται ο ίδιος.
Γενικά, εάν κάποιος έχει ψυχοπαθητικές τάσεις, τότε πιθανότατα παρουσιάζει μερικά, ή τα περισσότερα από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά σε διάφορους βαθμούς σοβαρότητας:
- έλλειψη ενσυναίσθησης
- ικανότητα συναισθηματικής αποστασιοποίησης
- έλλειψη τύψεων
- εξαιρετικά τολμηρές κοινωνικές συμπεριφορές
- έλλειψη φόβου
- ασυνειδησία
Ακόμη και αυτά όμως μερικές φορές συζητούνται μεταξύ των ειδικών. Αξίζει να επισημανθεί ότι η ψυχοπάθεια δεν είναι ακόμη μια πραγματικά διαγνώσιμη, μοναδική διαταραχή προσωπικότητας, εν μέρει επειδή δεν έχει επιτευχθεί συναίνεση για το τι είναι συγκεκριμένα.
Οι ψυχοπαθείς είναι επίσης πιο πιθανό από άλλους να εκδηλώσουν ναρκισσισμό και μακιαβελισμό (δηλαδή να είναι χειριστικοί), αλλά όχι πάντα. Δεν είναι απαραιτήτως τρελοί (δηλαδή να πράττουν χωρίς λογική), διαταραγμένοι, ή βίαιοι.
Δεν είναι καν ξεκάθαρο το από πού προέρχεται η ψυχοπάθεια. Κατά πόσον άραγε είναι κοινωνικά και ψυχολογικά αίτια και κατά πόσον είναι ενσωματωμένη στη νευρολογία μας;
Δεν είναι καν βέβαιο πόσοι άνθρωποι στην κοινωνία μπορεί να είναι ψυχοπαθείς σε κάποιο βαθμό. Ο πολλαπλασιασμός των “απόλυτων” ψυχολογικών τεστ που σας επιτρέπουν να… αυτοδιαγνώσετε την ψυχοπάθειά σας, αναμφισβήτητα ΔΕΝ βοηθάει τα πράγματα από αυτή την άποψη.
Μπορεί η κοινωνία να αναζητάει ολοένα και περισσότερο απόλυτες, “άσπρο ή μαύρο” απαντήσεις, απλές στην κατανόηση, αλλά δυστυχώς δεν μπορεί να συμβεί αυτό. Οι ειδικοί στους αντίστοιχους τομείς τους προσπαθούν ακόμα να το κατανοήσουν οι ίδιοι, γι’ αυτό και διεξάγουν όσο το δυνατόν περισσότερη έρευνα γι’ αυτό.
