Καθώς συμπληρώνονται 104 ημέρες από τη ρωσική εισβολή και το τέλος δεν φαντάζει ορατό, αρχίζει να καθίσταται σαφές ποιοι είναι οι μεγάλοι χαμένοι από αυτόν τον πόλεμο – και ποιοι οι κερδισμένοι.
Αναμφίβολα, το μεγαλύτερο θύμα του πολέμου που εξελίσσεται εδώ και 104 ημέρες στην Ουκρανία είναι η ίδια η χώρα και οι πολίτες της – είτε είναι φιλοδυτικοί είτε φιλορώσοι είτε τίποτε από τα δύο.
Άλλωστε, πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικό το συμπέρασμα, με τον ένα στους τέσσερις (ή και ακόμη παραπάνω) να είναι πρόσφυγας και με χιλιάδες νέους να έχουν χάσει τη ζωή τους στα πεδία των μαχών; Με κρίσιμες υποδομές και ολόκληρες πόλεις να ισοπεδώνονται, με τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας να έχουν καταληφθεί ή να είναι αποκλεισμένα, με το 20-25% του εδάφους να είναι στα χέρια της Ρωσίας, με την παραγωγή να καταρρέει και το ΑΕΠ να υπολογίζεται πως θα συρρικνωθεί φέτος κατά 50%;
Οι Ρώσοι και το στοίχημα Πούτιν
Το δεύτερο μεγαλύτερο θύμα είναι ο λαός της Ρωσίας, ο οποίος επίσης πληρώνει βαρύ φόρο αίματος. Μην έχοντας καταλάβει ακόμη γιατί ο Βλαντιμίρ Πούτιν κήρυξε τον πόλεμο και εισέβαλε σε μια γειτονική χώρα, στην οποία κατοικεί ένας «αδελφός λαός», οι Ρώσοι μοιάζουν να τα έχουν χαμένα.
Μπορεί οι δημοσκοπήσεις να δείχνουν ότι στηρίζουν με πολύ μεγάλη πλειοψηφία αυτόν τον πόλεμο, όμως το σοκ που υφίσταται η ρωσική κοινωνία (σε ένα βαθμό και οι ελίτ και οι ολιγάρχες) και θα το νιώθει ακόμη περισσότερο όσο περνά ο καιρός είναι πολύ μεγάλο. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι η ενέργεια παραμένει φτηνή, ενώ το κράτος φροντίζει να καταστέλλει προληπτικά κάθε διαφορετική φωνή.
Έτσι, επειδή είναι φανερό πως ο Πούτιν κυριολεκτικά παίζει το κεφάλι του στην Ουκρανία, δεν αποκλείεται να φτάσει τον πόλεμο μέχρι τα άκρα, ρισκάροντας και την ίδια του τη χώρα.
Τρίτος Κόσμος, ο αιωνίως χαμένος
Τρίτον, υπάρχει ο Τρίτος Κόσμος, που είναι ο παραδοσιακά και συστηματικά χαμένος όλων των μεγάλων κρίσεων, ανήκει επίσης στις τάξεις των χαμένων και ετοιμάζεται για ένα ακόμη γύρο έντονων και επώδυνων αναταράξεων, με άδηλη κατάληξη.
Εκεί θα χτυπήσει πιο δυνατά η επαπειλούμενη επισιτιστική κρίση, εκεί γίνεται πιο οδυνηρά αισθητή η ακρίβεια, εκεί δεκάδες επιπλέον εκατομμύρια άνθρωποι βυθίζονται στη φτώχεια, εκεί υπάρχουν δεκάδες εστίες εμφύλιων συγκρούσεων που περιμένουν την ευκαιρία να αναζωπυρωθούν.
Εφόσον δε αυτό συμβεί – και όσα συμβαίνουν στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή, ακόμη και το Ιράν, δείχνουν ότι είναι πολύ πιθανό να συμβεί – τότε η Ευρώπη θα πρέπει, εκτός των άλλων να αναμένει κάτι ακόμη: Ένα ακόμη κύμα προσφύγων, ενδεχομένως πιο μεγάλο και πιο πιεστικό από τα προηγούμενα.
Η Ευρώπη μετρά τις πληγές της…
Το τρίτο θύμα είναι η Ευρώπη, η οποία μοιάζει να απειλείται από παντού. Χάνοντας οριστικά το… φωτοστέφανο της «ηπείρου της ειρήνης», καλείται να θάψει και τις φιλοδοξίες της «στρατηγικής αυτονομίας», καθώς ανακαλύπτει βίαια ότι χωρίς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να κάνει ούτε βήμα.
Οι επιχειρήσεις της, επίσης, χάνουν μια σημαντική αγορά και μια πηγή φτηνών υδρογονανθράκων, ενώ φοβούνται ότι σύντομα θα αναγκαστούν να αναθεωρήσουν και τη θέση τους συνολικά. Κάτι που, με τη σειρά του, μεταφράζεται σε τρομερό ανταγωνιστικό μειονέκτημα, απέναντι τόσο στην Κίνα όσο και στις ΗΠΑ, που είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι.
Όσο για τις κοινωνίες της, βυθίζονται σε μια ακόμη κρίση, που σφραγίζεται από την ακρίβεια, τον πληθωρισμό, την ενεργειακή φτώχεια. Με αποτέλεσμα, ήδη πολλοί να προβλέπουν ανεξέλεγκτα ξεσπάσματα και ένα νέο γύρο πολιτικής αστάθειας.
Την ίδια στιγμή, με τη Μόσχα να εξετάζει όλα τα δυνατά αντίποινα απέναντι στη Δύση, άρα και την ΕΕ, στα Βαλκάνια δεν αποκλείεται να σημάνει πάλι συναγερμός. Η ακύρωση του ταξιδιού του Σεργκέι Λαβρόφ στη Σερβία μπορεί να στέλνει ένα σαφές μήνυμα στην ηγεσία της για το τι την περιμένει εάν δεν σταματήσει να έχει πάρε-δώσε με τη Ρωσία, ταυτόχρονα όμως μπορεί να λειτουργήσει ως μπούμερανγκ. Μια ματιά, εξάλλου, στα όσα συμβαίνουν σε Κόσοβο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, αλλά και Μαυροβούνιο αρκεί ώστε να πείσει για του λόγου το αληθές…
Η αλήθεια δε είναι ότι, όσο κι αν φαντάζει παράδοξο ως συμπέρασμα, από όλους τους παραπάνω αυτός που απειλείται περισσότερο είναι η Ευρώπη. Πολύ απλά και κυνικά, ως ένα βαθμό – διότι έχει πολύ περισσότερα να χάσει.
… και δεν χάνει μόνο τις αλυσίδες της
Πράγματι, αν θεωρήσουμε πως η Ουκρανία ήταν ήδη χρεοκοπημένη πριν τον πόλεμο, αν η Ρωσία παρέμενε ένας οικονομικός «νάνος», με ΑΕΠ ίσο περίπου με αυτό της Ιταλίας η οποία έχει το ένα τρίτο του πληθυσμού της) και αν ο Τρίτος Κόσμος είναι «συνηθισμένος» στις τραγωδίες (ο κυνισμός που λέγαμε…), στην Ευρώπη τα πράγματα είναι διαφορετικά. Και γι’ αυτό, παραφράζοντας τον Μαρξ, έχει σήμερα να χάσει πολύ περισσότερα από τις αλυσίδες της.
Ίσως αυτός είναι ο λόγος που ο Εμανουέλ Μακρόν, ο Μάριο Ντράγκι και, σε μικρότερο βαθμό για την ώρα, ο Όλαφ Σολτς, ζητούν διάλογο και τερματισμό του πολέμου το συντομότερο δυνατό, θέλουν να μην ταπεινωθεί η Ρωσία του Πούτιν και πιέζουν την Ουκρανία του Ζελένσκι να κάνει παραχωρήσεις και δεν κρύβουν τη δυσφορία τους απέναντι στη γραμμή των ΗΠΑ, της Βρετανίας και άλλων για πόλεμο μέχρις εσχάτων.
Ίσως γι’ αυτό αναγκάστηκε να είναι τόσο ειλικρινής η πρωθυπουργός της Εσθονίας, Κάγια Κάλας. «Βρισκόμαστε σε ένα σημείο όπου οι κυρώσεις έχουν αρχίσει να πλήττουν τη δική μας πλευρά (…) Έχει διαφορά από χώρα σε χώρα. Η ενότητα αποδεικνύεται πολύ δύσκολο να διατηρηθεί. Είναι ολοένα πιο δύσκολο εξαιτίας του υψηλού πληθωρισμού και των τιμών της ενέργειας», είπε.
Ποιος μπορεί να την κατηγορήσει πως υπερβάλλει;
