Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανέτρεψε την παγκόσμια τάξη, με πολλούς να εκτιμούν ότι το διακύβευμα του πολέμου βρίσκεται ακριβώς εκεί: σε μια νέα τάξη πραγμάτων στον κόσμο.
Έχοντας κλείσει ήδη τρεις μήνες, η σύγκρουση μεταξύ Κιέβου και Μόσχας έχει επιφέρει σημαντικό αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομία, που αντιμετωπίζει διπλή κρίση: την ενεργειακή και την επισιτιστική. Ανάλογα με τη διάρκεια της σύγκρουσης, αυτές οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να αποδειχθούν ακόμη χειρότερες για τον αναπτυσσόμενο κόσμο από την οικονομική κρίση του 2008. Και παρόλο που τα σοκ χτυπούν την Ευρώπη πιο αισθητά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, και οι δύο αντιμετωπίζουν οικονομικές φουρτούνες.
Στο πεδίο των μαχών, σίγουρα ο πόλεμος δεν ήταν μία σύντομη φάση έντασης μεταξύ των δύο πλευρών, και σίγουρα δεν πήγε σύμφωνα με το σχέδιο. Για την ώρα οι ρωσικές επιχειρήσεις εστιάζουν στην ανατολική και νότια Ουκρανία, με τους ειδικούς να εκτιμούν ότι τις τελευταίες εβδομάδες εισερχόμαστε σε μια «παγωμένη» φάση, σε ένα αδιέξοδο από το οποίο δεν μπορεί να βγει κερδισμένη κάποια πλευρά αν δεν αλλάξουν σημαντικά κάποιες παράμετροι.
Πώς θα μπορούσε όμως να εξελιχθεί η σύγκρουση τα επόμενα δύο χρόνια; Το Atlantic Council συνοψίζει τις πιθανότητες:
Η Ουκρανία «στραγγαλίζεται» σταδιακά
Η βάση: Η Ρωσία εδραιώνει τη χερσαία γέφυρά της προς την ελεγχόμενη από το Κρεμλίνο Χερσόνησο της Κριμαίας και, χωρίς να εξασφαλίσει τον πλήρη έλεγχο της υπόλοιπης ακτής της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας, καταστρέφει ή αποκλείει το λιμάνι της Οδησσού – αφήνοντας τη χώρα ουσιαστικά κλειστή. Ο Πούτιν συνεχίζει να βομβαρδίζει υποδομές αλλού σε όλη την Ουκρανία και προσαρτά τμήματα του νότου και της ανατολής, αποσταθεροποιώντας περαιτέρω τη χώρα ως πλήρως λειτουργικό κράτος. Δηλώνει «νίκη» ενώ καταστέλλει με επιτυχία τις φωνές που εκφράζουν διαφωνία στο Ρωσία.
Το σενάριο θα μπορούσε να εξελιχθεί έπειτα ως εξής:
- Ο Πούτιν ζητά κατάπαυση του πυρός στις αρχές του 2023, αλλά δεν είναι έτοιμος για μια ειρηνευτική συμφωνία. Eξακολουθεί να ελπίζει σε μεγαλύτερα κέρδη γης στο μέλλον (ίσως σύνδεση με τη Μολδαβία) καθώς και παραχωρήσεις από το ΝΑΤΟ (όπως η αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικού κυρίαρχου εδάφους, εάν οι κάτοικοι συμφωνήσουν σε ένα διεθνώς εποπτευόμενο δημοψήφισμα). Οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας παραμένουν σε ισχύ και οι οικονομικές συνθήκες εκεί επιδεινώνονται. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη βυθίζονται επίσης σε ύφεση, η οποία τροφοδοτείται από την αυξανόμενη πολιτική δυσαρέσκεια για τον πληθωρισμό και τις ελλείψεις αγαθών.
- Μια πλήρους κλίμακας παγκόσμια επισιτιστική κρίση οδηγεί σε σπειροειδείς ταραχές και αναταραχές σε χώρες από τη Σρι Λάνκα μέχρι την Αίγυπτο (όπου οι αρνητικές επιπτώσεις του πολέμου γίνονται ήδη αισθητές), ενώ το εμπόριο επιδεινώνεται δραστικά καθώς μεγάλες εξαγωγικές χώρες όπως η Ινδία, η Ινδονησία και η Ινδονησία και Η Μαλαισία εντείνουν τον επισιτιστικό τους προστατευτισμό. Η αργοπορημένη απάντηση από τα κράτη της G7 και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου επιδεινώνει την κρίση χρέους που αντιμετωπίζουν οι αναπτυσσόμενες χώρες. Η αστάθεια αυξάνεται στην Αφρική και την Ασία, ενώ οι αριστεροί πολιτικοί διαπρέπουν στη Λατινική Αμερική.
- Περαιτέρω το 2023, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ συνεχίζουν να στέλνουν στρατιωτική βοήθεια καθώς η Ουκρανία -η οποία αρνείται την προτεινόμενη κατάπαυση του πυρός από τον Πούτιν στο υποτιθέμενο σενάριό μας- προσπαθεί να ανακαταλάβει τα κατεχόμενα εδάφη. Η ποιότητα και η ποσότητα αυτής της βοήθειας δελεάζει τη Μόσχα να συνεχίσει να διακόπτει τις ροές ανεφοδιασμού προς την Ουκρανία, αυξάνοντας τον κίνδυνο επιθέσεων κοντά ή ακόμη και στο έδαφος του ΝΑΤΟ ενώ διευρύνει τη σύγκρουση μεταξύ της συμμαχίας και της Ρωσίας.
- Μέχρι τα τέλη του 2023, η δυτική συναίνεση ξεφτίζει. Ανησυχώντας για το οικονομικό κόστος, την ουκρανική ταλαιπωρία, τα προσφυγικά βάρη και τους φόβους κλιμάκωσης (συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου πυρηνικής επίθεσης από τη Ρωσία), η Γερμανία και η Γαλλία ηγούνται μιας πολυεθνικής προσπάθειας να πιέσουν το Κίεβο να διερευνήσει μια ειρηνευτική συμφωνία με τη Μόσχα.
Η Ρωσία δεν κερδίζει τίποτα
Η βάση: Χάρη στις ολοένα και πιο ικανές τακτικές της Ουκρανίας - η συνέχιση αυτών που είδαμε κατά την υπεράσπιση της πρωτεύουσας, συν μια επιτυχημένη αντεπίθεση στην ανατολική περιοχή του Ντονμπάς - η Ρωσία ωθείται πίσω στις περιοχές ελέγχου πριν από τις 24 Φεβρουαρίου (διατηρώντας την Κριμαία και τα κατεχόμενα από τους αυτονομιστές τμήματα του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ) μέχρι τις αρχές του 2023. Όμως το να αποκτήσει περαιτέρω κέρδη η Ουκρανία αποδεικνύεται δύσκολο λόγω της εδραιωμένης ρωσικής και αυτονομιστικής άμυνας. Παρά τις δυτικές αποστολές πιο προηγμένων όπλων, οι ουκρανικές δυνάμεις σημειώνουν ελάχιστη πρόοδο.
Το σενάριο θα μπορούσε να εξελιχθεί έπειτα ως εξής:
- Αντιμετωπίζοντας την αυξανόμενη δυσαρέσκεια στο εσωτερικό για μια οικονομία που καταρρέει και έναν εξουθενωμένο στρατό εξοργισμένο με τις επαναλαμβανόμενες επιχειρησιακές αποτυχίες, ο Πούτιν δέχεται μεγάλη πίεση να συνάψει συμφωνία με την Ουκρανία.
- Ξεκινώντας από τις αρχές του 2023, η Τουρκία, το Κατάρ και η Ινδία -που από το 2020 προσπαθούν να αυτοσυστηθολυν ως παγκόσμιες ειρηνευτικές δυνάμεις- πιέζουν για κατάπαυση του πυρός καθώς η παγκόσμια οικονομική κρίση προκαλεί την αίσθηση του επείγοντος. Όμως, ενθαρρυνμένη από την επιτυχία της στο πεδίο της μάχης, η Ουκρανία είναι ανθεκτική, ενώ ο Πούτιν ελπίζει ακόμη σε μια στρατιωτική ανάκαμψη.
- Εν τω μεταξύ, ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες αρχίζουν επίσης να πιέζουν αθόρυβα για ένα επίσημο διπλωματικό πλαίσιο: ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν συνεργάζεται με τον Κινέζο ομόλογό του, Σι Τζινπίνγκ, για να καλέσουν σε συνομιλίες στη Γενεύη μεταξύ της Ουκρανίας και των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (το οποίο περιλαμβάνει τη Ρωσία), συν τη Γερμανία για την εξεύρεση λύσης. Ο Σι και ο Μακρόν προσπαθούν ιδιωτικά να πείσουν τον Πούτιν και τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αντιστοίχως – υποσχόμενοι ρωσικές αποζημιώσεις ως μέρος μιας διευθέτησης. Το Πεκίνο δεν θέλει να φαίνεται ότι υποσκάπτει τα σχέδια του Πούτιν, αλλά η οικονομία της Κίνας αφήνει στον Σι ελάχιστες επιλογές.
- Σε ενδεχόμενη νίκη Ρεπουμπλικανών στις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου 2022 στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένας αυξανόμενος αριθμός βουλευτών του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος πιέζει να τερματιστεί η στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ στην Ουκρανία και η Ουάσιγκτον να επικεντρωθεί ξανά στο Πεκίνο ως κορυφαία απειλή για την ασφάλεια.
Η Ουκρανία κερδίζει πίσω τα πάντα
Η βάση: Ως αποτέλεσμα των σημαντικά αυξημένων αποστολών όπλων από την Δύση στην Ουκρανία, της κατάρρευσης του ρωσικού ηθικού τόσο σε τακτικό όσο και σε στρατηγικό επίπεδο και της αδυναμίας της Μόσχας να αντικαταστήσει το στρατιωτικό υλικό στα απαιτούμενα επίπεδα (χάρη στις δυτικές κυρώσεις), η Ρωσία απομακρύνεται εντελώς από την Ουκρανία εκτός από την Κριμαία, αλλά το Κίεβο ετοιμάζεται να ανακαταλάβει τη χερσόνησο (την οποία ο Πούτιν θα θεωρούσε ουσιαστικά εισβολή στο ρωσικό έδαφος).
Το σενάριο θα μπορούσε να εξελιχθεί έπειτα ως εξής:
- Υπάρχει αυξανόμενος κίνδυνος για ρωσικά πυρηνικά αντίποινα ώστε να σταματήσει η στρατιωτική βοήθεια της Δύσης, που ενισχύεται από την απώλεια της ανατολικής Ουκρανίας που κατείχαν προηγουμένως οι αυτονομιστές. Καθώς η Ουκρανία πραγματοποιεί μια προγραμματισμένη επίθεση για την ανάκτηση της χερσονήσου της Μαύρης Θάλασσας, ο Πούτιν αναπτύσσει πυραύλους Iskander-M (SS-26) εκεί και απειλεί να τους χρησιμοποιήσει εάν οι δυνάμεις του Κιέβου προχωρήσουν. Ξαφνικά, ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος γίνεται μια ξεχωριστή πιθανότητα, εάν καταλήξουν σε αποτυχία οι επείγουσες προσπάθειες για διάλογο από τη Γαλλία και την Κίνα για την αποφυγή περαιτέρω κλιμάκωσης.
- Αλλά μέχρι τα μέσα του 2023 η διατήρηση της εξουσίας από τον Πούτιν στο εσωτερικό απειλείται από την οργή του κοινού. Ταπεινωμένα ανώτατα στελέχη του στρατού και ακιωματούχοι των υπηρεσιών των πληροφοριών αναγκάζουν τον Πούτιν να παραιτηθεί αμέσως, αλλά τον προστατεύουν από τη διεθνή δίωξη για εγκλήματα πολέμου.
- Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση διαφωνούν ως προς το ζήτημα της άρσης ορισμένων κυρώσεων κατά της Ρωσίας: Φοβούμενη την προοπτική μιας γιγάντιας Βόρειας Κορέας δίπλα (με τη μορφή μιας βαθιάς απομονωμένης Ρωσίας), η Ευρώπη επιδιώκει μια συμφωνία με την άρση των κυρώσεων σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο, και άλλα εμπορεύματα στο πλαίσιο μιας συμφωνίας ανταλλαγής ότι τμήματα των ρωσικών πωλήσεων θα αποστέλλονται ως αποζημιώσεις σε ένα ταμείο ανασυγκρότησης της Ουκρανίας υπό την ηγεσία της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.
- Η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη παραπαίει, φθάνοντας στο πενιχρό 1% το 2023 εν μέσω αυξημένου προστατευτισμού, διογκούμενου εθνικισμού που διαβρώνει τους παγκόσμιους θεσμούς και λαϊκής δυσαρέσκειας που εξαπλώνεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη σε έναν αναπτυσσόμενο κόσμο που βράζει.
